Jaap Nijstad INLEIDING Afbeeldingen van 'moeder en dochter' of 'vader en zoon' hebben een lange geschiedenis. Dat komt wellicht omdat de voorbeelden uit tal van bronnen worden aangediend. Bijbel, mythologie en geschiedenis zijn de 'hofleveranciers' met onderwerpen als: Abraham en Isaac, Maria met kind, Daedalus en Icarus of Venus en Amor. Maar misschien zijn de portretten van 'echte' vaders en moeders met hun kinderen wel het meest tot de verbeelding sprekend. Sinds de Renaissance is het thema niet meer weg te denken uit de kunst- en cultuurgeschiedenis en tot op de dag van vandaag is het onverminderd populair gebleven. We hoeven maar te denken aan de foto's van beroemdheden uit de mondaine wereld die zich vaak en graag met hun nageslacht op de gevoelige plaat hebben laten vastleggen door de beste society-fotografen. 21 september: ‘MOEDER MARIA EN KIND EN EEN KLEIN BEETJE VADER JOZEF’ Hoewel Maria met het kind Jezus zeker niet het oudste voorbeeld is van de voorstelling ‘Moeder en kind’ is er wel een soort prototype ontstaan dat heel veel navolging heeft gekregen. De afbeelding wordt bijzonder populair in zowel de schilder- als de beeldhouwkunst in alle Europese landen en er is gemakkelijk een overzicht van de grote kunsthistorische ontwikkelingen te maken, enkel aan de hand van dit thema. Vader Joseph komt er wat dat betreft, bekaaid van af. 28 september: ‘MYTHOLOGIE, BIJBEL OF GEWOON EEN FAMILIEPORTRET’ ‘Venus en Amor’ zouden we kunnen zien als een voorloper van ‘Maria met kind’ maar met Mars erbij lijkt het soms de klassieke versie van het familieportret. Daarmee ontstaat er ook een genre dat we al geruime tijd in de fotografie terugvinden als kiekje op een bureau of op een dressoir maar ook als een middel voor publiciteitscampagnes. Het gaat dan niet meer alleen over hoe mensen eruitzien maar ook over hoe ze gezien willen worden en misschien ook wel over hoe een schilder, beeldhouwer of fotograaf kijkt naar zijn onderwerp. Ook de setting van een onderwerp is een spannend element. Wat gebeurt er met achtergrond en/of omgeving en wat voegt dat toe aan het verhaal. 5 oktober: ‘ZELFPORTRETTEN MET KIND’ Naast familieportretten in opdracht is er ook een rijk aanbod aan zelfportretten met kind, kinderen of zelfs het gehele gezin. Van sommige kunstenaars kennen we werken waar alleen het eigen kind is afgebeeld; een genre op zich, dat zich bij uitstek leent voor een grotere intimiteit. En wat voor uitsnede kiest de kunstenaar: kop, halflang of ‘ten voeten uit’. De leeftijd van het kind speelt ook een belangrijke rol in het portret. Er wordt gekeken naar de verschillen opties; van ‘babyportretten’, via ‘kinderportretten’ naar ‘portretten van jongvolwassenen’. 12 oktober: ‘VOORBIJ DE GELIJKENIS’ Voor een opdrachtgever is het vrijwel altijd te doen om een goedgelijkend portret. De kunstgeschiedenis leert ons dat zoiets lang niet altijd hetzelfde is als een goed schilderij of gebeeldhouwd portret. Daarbij komt dat we van geportretteerden van voor de uitvinding van de fotografie maar heel zelden kunnen verifiëren of er sprake is van gelijkenis. Zelfs bij fotografische portretten in de gelijkenis niet per definitie vanzelfsprekend. Hoe vaak zeggen we niet dat we onszelf niet herkennen in een foto. Een prachtig uitgangspunt dus om het te hebben over kwaliteit en om een aantal iconische kunstwerken de revue te laten passeren.