Jaap Nijstad INLEIDING Als er één ding duidelijk is geworden in deze tijden van corona is dat wel het belang van een veilig ‘thuis’. De gevaren van de buitenwereld houden we zo goed als mogelijk buiten de deur en we koesteren het eigen ‘nest’. Kijken naar kunstwerken die juist het privédomein tot onderwerp hebben levert bijzondere verhalen op. In een serie van vier lezingen worden steeds verschillende aspecten uitgelicht. Ze lopen uiteen van ‘Een kijkje in de keuken’ tot ‘Slaapkamergeheimen’. Ook ‘Ramen en deuren’ blijkt een verrassend onderwerp te zijn, net als ‘Spiegelbeeld’. 2 februari: ‘RAMEN EN DEUREN’ Ramen en deuren hebben een dubbele functie, ze vormen een verbinding tussen twee werelden: binnen en buiten, inkijk en uitzicht. Ze vormen een vertrouwd element in het interieur en zijn als zodanig ook vaak afgebeeld op schilderijen uit heel diverse perioden en stromingen. We zullen inzoomen op een zonnig schilderij van Vanessa Bell, een uitzicht vanuit een kamer op een heerlijk glooiend landschap. Maar er is ook een klein intiem tafereeltje van Jacob Vrel, een ‘kleine’ meester uit de 17de eeuw. We zien een vrouw voorover kiepend op haar stoel door een raam kijken naar een kind aan de andere kant van het vensterglas. 9 februari: ‘EEN KIJKJE IN DE KEUKEN’ Tegenwoordig vormt de keuken vaak het hart van het huis. Dat was vroeger, zeker in een eenvoudige behuizing, ook het geval want vaak speelde het huiselijk leven zich af in één centrale ruimte waarin dan ook werd gekookt. Chiquere huizen kenden aparte keukens, duidelijk gescheiden van de voornamere vertrekken van het huis. Beide soorten keukens komen we tegen in de kunst. Naast een weergave van de dagelijkse realiteit worden keukens ook gebruikt als onderwerp voor verschillende religieuze, allegorische en symbolische thema’s. Het ‘Keukenstilleven’ vormt een bijzondere categorie binnen dit onderwerp. 16 februari: ‘SLAAPKAMERGEHEIMEN’ Misschien is het vooral het feit dat we niet zo gauw een blik werpen in de slaapkamer van een vreemde, dat maakt dat we de afbeeldingen van dit intieme vertrek soms met enige schroom bekijken. Een sub-thema als ‘het onopgemaakte bed’ kan onze fantasie prikkelen, terwijl de uitdaging voor de kunstenaar er wellicht in heeft gelegen om een mooie studie van geplooid linnen en de bijbehorende stofuitdrukking te maken Toch zou het onderwerp niet zijn gekozen wanneer het niet zo vaak was gebruikt als setting voor een intiem verhaal: anekdotisch, mythologisch, bijbels of historisch. 23 februari: ‘SPIEGELBEELD’ Een spiegel in een schilderij kan iets bijzonders doen met onze kijkervaring. We kijken in de gesuggereerde diepte van een compositie. Er kan een tweerichtingsverkeer ontstaan dat ons op een bijzonder manier bewust maakt van onze positie als toeschouwer. Maar vaak is een spiegel ook simpelweg een mooi object waarmee de schilder kan spelen om lichteffecten te creëren. Een ander bijzonder fenomeen is dat een spiegel ons vaak meeneemt in de compositie, we willen erin kijken en daarmee verplaatsen we ons virtueel in de afgebeelde ruimte. Over Jaap Nijstad: Jaap Nijstad groeide op in een familie van antiquairs en studeerde zelf kunstgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij was enkele jaren werkzaam als research-consultant voor veilinghuis Christie’s in Londen en was collectiebeheerder in het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Hij was 25 jaar als docent verbonden aan de Wackers Academie en een vergelijkbare periode actief als gastcurator voor het beeldhouwerscollectief ABK. Jaap Nijstad publiceert met enige regelmaat over een heel divers scala aan kunst- en cultuurhistorische onderwerpen. Samen met zijn vrouw Jopie geeft hij via het bedrijf ‘Nijstad & Beumkes’ vorm en inhoud aan tal van activiteiten die vrijwel altijd iets met beeldende kunst te maken hebben.